Dity
De situaties en leefomstandigheden van de beide families vóór de aanleg van de autoweg P13
Iets verder de heide op ligt de Makkumerplas met grote aantallen kokmeeuwen. Vader Brink leerde de kinderen daar zwemmen. Later kwam echter aan het licht, dat hij zich op de venige bodem steeds afzette: hij kon namelijk niet zwemmen. In de winter fungeerde de Makkumerplas als ijsbaan. Er kwamen ook veel Beilenaren om te schaatsen. Er ontstonden romances, er werd ijshockey gespeeld met daarvoor geschikt gemaakte stokken uit het bos en er werden marathons gereden in corduroy broeken, een krant onder de trui en gaan!
Drie honderd meter ten zuiden van de beide boerderijen begon aan de westkant vanaf de Lheebroekerstraat de Staatsbos richting Spier. De kinderen kenden dit bos als hun broekzak en konden daar vrijuit op ontdekkingstocht gaan.
Als om 12.00 uur de hoel, of de toet (zoals de stoomfluit van de melkfabriek in Beilen ook wel werd genoemd) klonk, was het tijd voor de kinderen om hun speelparadijs de rug toe te keren en naar huis te gaan voor de middagpot. De hoel van 12.00 uur was ook voor de inwoners van het dorp Beilen en de wijde omgeving een belangrijk signaal.
De verandering begint: wat staat de beide families te wachten
In het jaar 1956 komen mensen van de Provincie Drenthe op bezoek om het op handen zijnde plan te bespreken.
Anneke Brink zegt hierover: “Ik kan mij de drie mannen herinneren, die voor overleg met vader, moeder en opa en oma op de boerderij kwamen. Toen ze weggingen, zaten ze te lachen in hun auto. Ik vroeg me destijds als kind al af: waarom?”
In de jaren 50 liep vóór de boerderijen van de families Brink en Eilders de weg Beilen-Smalbroek-Spier. Toen stonden beide boerderijen aan de westkant van deze weg. Nu zou de aanleg van de P13 er voor zorgen, dat de boerderij van de familie Eilders nog ten westen van de P13 staat en de boerderij van de familie Brink ten oosten van de P13. De boerderij van de familie Brink staat dan dus ingeklemd tussen de weg Beilen-Smalbroek-Spier en de P13.
Ondanks dat beide families hun zorgen hadden uitgesproken over het feit, dat hun boerenerven wel heel dicht op de P13 kwamen te liggen en het noodzakelijke oversteken van de weg gevaarlijk zou worden, is er destijds van weerstand weinig sprake geweest. Ook gezamenlijk overleg met de overige bewoners in Smalbroek, heeft voor zover de kinderen weten, niet plaatsgevonden.
In het jaar 1957 werd een begin gemaakt met het kappen van een brede strook bomen van de Staatsbos, van Spier tot aan de weg naar Lheebroek. Vooral dikke Amerikaanse eiken gingen tegen de vlakte. Het was de voorbereiding voor de aanleg van de nieuwe Provinciale weg P13. De aanleg vond plaats in fases en de onzekerheid over het voortbestaan van de twee boerderijen begon hier voor de beide families.
De ouders schikten zich toentertijd in de ontstane situaties en de kinderen werden totaal niet betrokken en/of opgezadeld met de grote zorgen van hun ouders.
Onveilige verkeerssituaties: na aanleg van de P13
Bij de familie Eilders liep de P13 dwars door de voortuin.
Ze moesten deze weg, waar het verkeer steeds meer toenam, dagelijks oversteken. Direct daarna kwamen ze uit op de weg Beilen-Smalbroek-Spier: levensgevaarlijk!
De boerderij van de familie Brink staat nu tussen de weg Beilen-Smalbroek-Spier en de P13. Wilden zij hun landerijen bereiken, dan moesten ze de gelijkvloerse kruising van de steeds drukker wordende P13 oversteken. Deze kruising was een zeer gevaarlijk punt en het was dus van belang steeds heel goed uit te kijken!
Het verkeer, dat van Lheebroek over de Lheebroekerstraat naar Smalbroek ging, moest eerst de gelijkvloerse kruising van de P13 oversteken en kwam dan onmiddellijk bij de T-splitsing waar je vanaf Lheebroek linksaf richting Smalbroek en rechtsaf richting Spier kon. Er gebeurden volgens de kinderen op deze weg dikwijls ongevallen, soms zelfs met dodelijke afloop. De families verleenden dan zo nodig eerste hulp en/of opvang.
Voor het dagelijkse verkeer was de nieuwe noord-zuid verbinding, de P13, een hele verbetering, maar voor het dagelijkse leven van de families Brink en Eilders was het een behoorlijke achteruitgang. Niet alleen het woongenot ging er op achteruit, maar ook het leven van de beide families kwam onder druk te staan, doordat er steeds rekening gehouden moest worden met de veranderde verkeerssituaties.
De volgende stap: van enkelbaans autoweg P13 naar dubbelbaans autosnelweg A28
Het verkeer op de nieuw aangelegde enkelbaans autoweg P13 met twee rijstroken werd steeds drukker. In de loop van de jaren 60 hoorden de ouders van het plan over de aanleg van een dubbelbaans autosnelweg met vier rijstroken. Vanaf het jaar 1970 zal de naam Provinciale weg P13 veranderen in Rijksweg A28. De aanleg hiervan had wederom grote gevolgen voor de beide families. De uitbreiding kwam aan de westkant van de reeds bestaande enkelbaans autoweg, zodat daardoor de boerderij van de familie Eilders nu helemaal in de weg kwam te staan. De nieuwe rijbaan van de autosnelweg lag heel dicht bij de voorgevel van de boerderij en kwam dientengevolge “dwars deur hun tuun”.
De familie Brink raakte, na de aanleg van de tweede rijbaan, ook de toegang tot hun landerijen aan de westkant van de A28 en De Mussels helemaal kwijt. De mogelijkheid om de A28 over te steken verdween definitief. Ook was toen het oversteken van Lheebroek over de A28 naar de weg Beilen-Smalbroek-Spier niet meer mogelijk. Zo werden buurtschappen doorsneden en waren ze alleen nog via omwegen bereikbaar. Donkere wolken dreigden voor de beide families boven deze prachtige plek en omgeving om te wonen.
Wikken en wegen: hoe het nu verder moest in de toekomst
Door de familie Brink is nog overwogen naar Nuil te verhuizen en daar een boerderij over te nemen. Ook de Noordoostpolder is toen nog een optie geweest, evenals een nieuw te bouwen boerderij aan de westkant van de A28. Dit gebied, waar de voormalige landerijen van de families Brink en Eilders lagen, onderging door de ruilverkaveling een ingrijpende verandering. Bij de overwegingen hoe het verder moest, werd rekening gehouden met de belangen en het welzijn van opa en oma Brink, die ook op de boerderij woonden. Verhuizen zou voor hen, gezien hun hoge leeftijd, een grote impact op hun leven kunnen hebben. Bij de familie Brink was het de bedoeling, dat zoon Harrie de boerderij van vader zou overnemen. Hij heeft daarvoor bewust voor de landbouwschool gekozen en een tijd met vader Brink samengewerkt. Door de aanleg van de A28 werd voortzetting van de boerderij erg complex. Harrie zag daar bij nader inzien vanaf, volgde een andere opleiding en een andere loopbaan. Toentertijd is besloten om te blijven wonen op Smalbroek 32 en het bedrijf stop te zetten. De familie Brink heeft nog enkele jaren een overstap gemaakt naar het houden van varkens. Daarvoor werd een bestaande schuur geschikt gemaakt en werd er tevens een nieuwe schuur bijgebouwd.
Ook bij de familie Eilders was er natuurlijk zorg hoe de boerderij kon worden voortgezet. Hun enige zoon Lambertus zou opvolger worden. De schoolkeuze van Lambertus werd er zelfs op afgestemd. Omdat er van verplaatsen van de boerderij van de familie Eilders geen sprake kon zijn, werd in het jaar 1970 definitief besloten met het boerenbedrijf te stoppen.
Einde voortbestaan van beide boerderijen
Ongewild werd afscheid genomen van de twee gemengde boerenbedrijven van de familie Brink op Smalbroek 32 en de familie Eilders op Smalbroek 34.
De aanpassing van autoweg naar autosnelweg had ook gevolgen voor de overige boeren in Smalbroek. Zij konden hun landerijen in De Mussels ook niet meer bereiken. De oversteek van de Musselweg over de A28 verdwijnt namelijk voorgoed in het jaar 1970. Tevens veranderde het hele gebied aan de westkant van de A28 ingrijpend door de ruilverkaveling.
Het leven van de kinderen in die bewogen jaren
Uit het gesprek met de kinderen bleek steeds weer, dat zij niet werden vermoeid met de grote zorgen van hun ouders. Integendeel, de aanleg van de P13 was in hun kinderjaren een feest. Het betekende: reuring, avontuur, werkvolk, grote machines, veel water, zandzuigbuizen en toenemend vrachtverkeer. Vader Brink had toestemming gegeven om hun dam (de oprit) te gebruiken voor de aan- en afvoer van materialen en het uitgegraven zand.
Door het uitgraven van dat zand door de zandzuiger is het Kremersgat ontstaan. Het Kremersgat is vernoemd naar de eigenaar van de zandzuiger. Tevens vermaakten de jongens zich door stiekem op de mobylette van de uitvoerder te crossen. In deze moeilijke jaren van de ouders bestond het leven van de kinderen Brink en Eilders uit schoolgaan, veel spelen op het Terhorsterzand en op het terrein waar de P13 werd aangelegd.
Ze gingen van jongs af aan al met de ouders mee naar het land om te spelen. In die tijd al een vroege vorm van de huidige kinderopvang. Naar gelang hun leeftijd hielpen ze mee met lichte werkzaamheden op het land.
Zoals het hooien, de graanoogst en de aardappeloogst. Ook bij het knollen plukken werden de handen uit de mouwen gestoken. Hoogtepunt was altijd: samen koffie drinken, zittend op de rand van een greppeltje. De koffie werd op het land gebracht in de bekende blauwe drinkpul met een lekkere belegde boterham erbij.
Eindconclusie
Alle vier de kinderen benadrukken meerdere keren, dat ze een prachtige jeugd hebben gehad in Smalbroek. Van de perikelen rond de aanleg van de nieuwe autowegen hebben ze alleen de positieve dingen meegekregen en in hun gedachten bewaard.
De zorgen die de ouders hadden over het wel of niet voortbestaan van hun gemengde boerenbedrijven werden niet met de kinderen gedeeld. Pas later beseften de kinderen, dat hun ouders zorgen hebben gehad over de voortzetting van hun bedrijven in die onzekere tijden. Het toekomstbeeld van de beide families was door de jaren heen compleet veranderd. Toch schikten zij zich destijds in hun lot en toonden veerkracht.
De kinderen Brink en Eilders zijn zich ervan bewust, dat hun families niet de enigen waren die door de aanleg van de P13 / A28 in de knel kwamen en het leven blijvend en ingrijpend veranderde. Overal waar nieuwe wegen, spoorwegen of nieuwe woonwijken werden, of worden aangelegd, of gebouwd, waren en zijn er mensen en bedrijven die met grote persoonlijke, sociaal maatschappelijke en financiële veranderingen te maken kregen, of krijgen. Dat is de prijs die betaald werd en wordt voor onze toenemende welvaart en mobiliteit. Het heeft destijds de kinderen van de beide families in ieder geval niet gehinderd.
